“De natuur dienen, ik kan niet anders”

Het verschil tussen vader en zoon kon bijna niet groter zijn. De boerderij waar Gerjo Koskamp opgroeide, stond in het teken van schaalvergroting met zware bemesting. “Ik hield van de dieren, maar niet van het systeem. Biggen castreren en zo, daar heb ik altijd weerstand tegen gehad, ook al groeide ik ermee op. Ik wilde daarom helemaal geen boer worden.”

Toch neemt Gerjo in 1996 boerderij Ruimzicht over van zijn vader. “Tijdens mijn studie in Wageningen kwam ik in aanraking met biologisch boeren: zo natuurlijk mogelijk, met zorg voor plant, dier en mens. Op die manier wil ik wél boer zijn.” Voormalig stagiaire Jara van Rooij, inmiddels partner in de vennootschap: “Duurzaamheid betekent dat je iets ontwikkelt dat tot in het oneindige kan doorgaan. Circulair en met de natuur als leidend principe. Financieel is dat nog een uitdaging, maar het is een richting, een verandering die we doormaken.” Jara maakt kaas en andere zuivelproducten op Ruimzicht, waarmee ze het aanbod van vlees en groente aanvult.

Een hoorn vol ribbels

Als je het erf oploopt, word je begroet door knorrende varkens die lekker in de modder wroeten. Een stukje verderop staan de koeien in een heuvelstal. De vloer is niet plat, maar in de vorm van een ‘heuvel’. Daardoor wordt de mest niet verdicht en aangetrapt, maar wordt deze rul of los naar beneden getrapt. Zo komt er zuurstof bij, wat methaanvorming voorkomt, en wordt het vermengd met stro die de ammoniak bindt. “De belangrijkste koeien liggen bovenop de heuvel, ze kennen een duidelijke rangorde”, grijnst Gerjo.

De familiekudde ziet er prachtig uit, mét hoorns. “Hoorns worden traditioneel verwijderd omdat koeien elkaar daarmee verwonden, omdat ze in de reguliere melkveehouderij met teveel in een stal staan. Maar hoorns zijn een belangrijke opslag van mineralen en spoorelementen.” Hij pakt een oude hoorn van de plank. “Dit was Tena. Kijk, elke keer dat ze een kalf kreeg, haalde ze o.a. calcium uit haar hoorns. Daardoor ontstaat een deukje. Je kunt aan de ribbels aflezen hoeveel kalfjes ze heeft gehad.” Melkgevende koeien met hoorns hoeven dus minder aanvullende voedingstoffen te krijgen: bij tekort putten ze uit hun eigen voorraad.

Kruiden, struiken, bomen

Gerjo heeft de veestapel van zijn vader inmiddels gehalveerd, van zestig naar dertig koeien. “Als je de situatie van de wereld onder ogen ziet, met de klimaatverandering en de afname van biodiversiteit, dan kán ik niet anders dan met mijn bedrijf de natuur dienen.” Sommige boeren kijken wel ’s hoofdschuddend toe, ze vinden de boerderij rommelig. “Dat ik hout- en kruidensingels plant en daarmee de hoeveelheid landbouwgrond verminder, lijkt zakelijk een onlogische keuze. Maar mijn wilgen binden selenium, waardoor ik gezondere koeien heb. Ook cichorei heeft directe gezondheidsvoordelen en klaver bindt stikstof. Ons systeem legt CO2 vast en verrijkt de bodem.” Functionele agro-biodiversiteit, noemt Gerjo dat. “Hoewel de jonge aanplant het moeilijk heeft door de droogte, oogsten we over een jaar of vijf tamme kastanjes, hazelnoten en walnoten. Agro-forestry dus.”

Nu de noodzaak van een transitie steeds duidelijker wordt, krijgt Ruimzicht vaker geïnteresseerde collega’s op bezoek. “Ja, ook wij hebben last van de droogte, maar door de diepwortelende kruiden in onze weilanden, kunnen we twee weken later beginnen met beregenen. Dat scheelt nogal natuurlijk.” Ook zijn inmiddels overleden vader, die eerst sceptisch was over de veranderingen aan zijn levenswerk, was uiteindelijk trots op wat zoon Gerjo tot stand bracht.

Dat kun je niet alleen

Gerjo draagt zijn kennis met liefde uit aan collega’s en burgers. “Het kan beangstigend zijn om de huidige situatie in de natuur onder ogen te zien. Want als je je daarvan eenmaal bewust bent, moet je wel veranderen. Voor boeren betekent dat al helemaal een enorme omslag: welke nieuwe machines, welke natuurlijke middelen, hoe zit het met kosten, omzet en afzet. Dat kun je niet alleen.” Hij is daarom bewust actief in netwerken zoals het Platform Natuurinclusieve Landbouw, Caring Farmers en als adviseur in een project de provincie Gelderland: Samen werken aan natuurinclusieve landbouw in de Achterhoek en de Cleantechregio (Apeldoorn en omstreken).

“Het is misschien ingewikkelder, maar vooral zóveel mooier om vanuit de natuur te werken.” Als je op boerderij Ruimzicht rondloopt, kun je dat alleen maar hartgrondig met Gerjo en Jara eens zijn.